Budapeşte Yüksek Uçucusu: Avrupa’nın eski ülkelerinden biri olan Macaristan’da çoğunluğu kısa gagalı ve kısa yüzlü, yüksek uçucu olan ve olmayan çeşitli güvercin ırkları yetiştirilmektedir. Adını Macaristan’ın başkenti Budapeşte’den alan ‘Budapeşte Yüksek Uçucuları’, Macaristan’da en popüler güvercin ırklarından biridir. Sadece Budapeşte şehrinde 2000’den fazla kayıtlı yetiştiricisi olduğu bilinmektedir. Türkiye’de ‘Budapeşte Yüksek Uçucusu’ olarak adlandırılan bu güvercinler dünyada ‘Budapestian Highflier’ adıyla tanınmaktadır. Macaristan’da ise ‘Budapesti Magasroptu Keringo’ adıyla bilinirler. Hızlı kanat hareketleri ile süratli uçan, dayanıklılıkları ile uzun süre havada kalabilen ve yüksek uçum özellikleri ile öne çıkan bu güvercinler, kendi klasmanında dünyanın en iyileri arasındadır.
Tarihi Gelişimi: Budapeşte Yüksek Uçucuları, sanıldığının aksine çok eski bir ırk değildir. İlk kez 1907 yılında Budapeşte’de Poltli kardeşler tarafından geliştirilmiştir. Bu nedenle Macarlar kendi aralarında bu güvercinleri ‘Poltli’ olarak da adlandırmıştır. Poltli kardeşlerin ırkın geliştirilmesi sırasında, Avusturya kökenli Vienna Medium Faced Tumbler, Macaristan kökenli Szagedin Highflier ve Polonya kökenli Danzig Highflier ırkları üzerinde yıllar süren çaprazlamalar yaptığı bilinmektedir. Bu nedenle ırka ilişkin ilk standartlar 1943 yılında belirlenmiştir. 1957 yılında ise yeni standartlar getirilmiştir. Budapeşte Yüksek Uçucuları bir performans güvercini olarak uçum için yetiştirilir. Son yıllarda gösteriş amaçlı bazı sergilerde görülseler de uçum güvercini olma özellikleri her zaman ön plandadır.
Fiziki Özellikleri: Ortalama 300-350 gr ağırlığında, orta büyüklükte ince yapılı güvercindir. Gövdesi göğüsten başlayarak kuyruğa doğru düzgün biçimde incelerek daralır. Göğüs hafif geniş, öne çıkık, kaslı ve güçlü bir görüntü sunar. Boyun orta uzunlukta ve koyu gri renklidir. Gaga rengi bütün renk tipleri için aynıdır. Farklı renk gaga kırılma belirtisidir. Göz çakıl grisidir. Tamamen beyaz ya da kırmızıya yakın göz rengi kırılma göstergesidir. Göz irisinde dikkatli bakıldığında ince damarlar görünür. Göz bebeği koyu renk ve öne doğru elips biçimlidir. Kanatlar çok güçlüdür. Kuş ele alındığında bu hemen hissedilir. Kanat kuyruk üzerinde taşınır. Bacak orta uzunluktadır. Ayakta paça bulunmaz. Ancak bazılarında yarım paça görülür. Paçalı tiplerin gösteri amacıyla geliştirildiği düşünülür. Bu bakımdan paçalı olanlarda ırkın performans özelliği tam olarak görülmez. Künye çapı 7 mm’dir. Ayak tırnakları siyah ya da kemik renkli olabilir. Budapeşte Yüksek Uçucusunda kuyruk telek sayısı 12’den eksik ya da fazla olmamalıdır. Irkın standardı budur. Beklenen performansı almak için bu sayı idealdir. Bazen 14 ve 16 kuyruklu olanlara rastlamak ırkın Danzig Highflier ırkından kaynaklanır. Ülkemizde ırkı iyi tanımayanlar tarafından en çok Tippler ırkı ile ya da başka yüksek uçucuyla karıştırılır.
Renk Çeşitleri: Orijinal rengi mavidir. Mavinin alt varyeteleri bulunur. Son yıllarda rastlanan sarı ve kırmızı renkte olanlar, 1996 yılında yapılan bir melezleme sonrası elde edilmiştir. Bu renklerin uçum sırasında grup uyumu konusunda sorun yaşadığı gözlenmiş ve daha bireysel uçma eğiliminde oldukları saptanmıştır.
Leylek: Macaristan’da ‘Goylas’ olarak adlandırılır. Baş ve gövesi beyazdır. Sadece kanat telekleri koyu gri tondadır. Kuyruk ise kant ile aynı renk olabileceği gibi beyaz da olabilir.
Kır Boyunlu: Macaristan’da ‘Koszorusnyaku’ olarak adlanır. Kafa ve boyun göğse kadar koyu gri-mavi tonda kaplama ya da aynı tonlarda beyaz üzerinde kırlaşmış biçimde dağınık olarak devam eder. Bazen aynı renk kanat kapakları üzerinde de fazla olmamak kaydı ile dağılım gösterir. Baş ve boyundaki renk kanat telekleri üzerinde de görülür. Kuyruk beyazdır, ama renkli kuyruklar da kabul edilir.
Kır Boyunlu Beyaz: Macaristan’da ‘Koszorusnyaku Feher’ olarak adlanır. Kır boyunlu ile aynı özelliklere sahiptir. Ancak kanat ve kuyruk mutlaka beyaz olmalıdır.
Kar Beyaz: Macaristan’da ‘Ho Feher’ olarak adlanır. Bütün vücudu beyazdır. Başka renk tüy bulunması hatadır.
Çubuklu: Macaristan’da ‘Pantos’ olarak adlanır. Bütün vücut gök denilen mavi renktir. Gök renk saf değil, hafif dumanlı ve alaca gibidir. Kanat kapaklarında koyu renkli şeritler bulunur. Boyun bölgesinde ‘inci’ adı verilen parlak beyazımsı tüyler dikkat çeker. Sonradan geliştirilmiş bir renktir.
Uçum Özellikleri: Budapeşte Yüksek Uçucuları iki temel uçum özelliğine sahiptir. Birincisi uzun süre havada kalma, ikincisi yüksek uçma yeteneğidir. Yetiştiriciler bu iki özelliği belli bir oranda dengede tutmaya çalışırlar. Yüksek uçma iki aşamalı olarak tanımlanır. Birinci aşama, kuşların sadece bir grup olarak görüldüğü, kanat hareketlerinin seçilmediği ve sayılamadıkları yüksekliktir. İkinci aşama ise artık gözle görülmedikleri yüksekliktir. Macaristan’da bu güvercinin uçum standardı, 5 saat havada kalması ve bunun 1 saatini gözle görülmez yükseklikte geçirmesidir. Örneğin 10 saat belli bir yükseklikte uçan bir kuş makbul değildir. Uçum süresi içinde mutlaka gözden kaybolacak yüksekliğe ulaşması ve bu yükseklikte en az 1 saat kalması beklenir. Yetiştiricinin asıl amacı gözden kaybolabilen yüksek uçucu yetiştirmektir. İdeal bir grup için en az 16 kuş birlikte uçurulmalıdır. Bu sayı 50-100 kadar olabilir. Yuvasına sadık bir ırktır. Uçum sırasında çeşitli nedenlerle kaybolan bir kuşun 2-3 gün sonra yuvasına dönmesi sık rastlanan bir durumdur. Pırıltıya duyarlı değildir. Uçum süresine bağlı olarak yorulduğunda, acıktığında ya da susadığında önce alçalır daha sonra da yuvaya iner. Normal şartlarda yeni yavrunun yüksek uçan gruba katılması 3-4 gün içinde olur. Eğer yanında başka kuş yoksa yavruyu başlangıçta yüksek uçmaya alıştırmak kolay olmaz. Bu durumda kuş bayrak ile yükseltilir. Grup halinde, birbirlerine çok yakın ve çok hızlı uçarlar. Bazı yaban kuş sürülerinde görüldüğü gibi şaşırtıcı biçimde ailesel davranış biçimleri bulunur. Havadaki gibi yerde de benzer davranışlara sahiptir. Havadaki yönelimi grupsaldır. Yani bütün grup tek bir kuş gibi hareket eder. Havada ani dalgalanmalar yaparak bir anda görüş açısından çıkarlar. Bu yüzden başka güvercin ırkları ile birlikte uçurulmaz. Başka ırk grubu bu uçuma uyum sağlayamaz. Havada başka bir grubun araya girmesi mümkün olmaz. Yüksek ve uzun süre uçtukları için atmaca, şahin gibi yırtıcı kuş saldırısına en çok maruz kalan ırklar arasındadır. Ancak uçum özelliği nedeniyle bu saldırılara en dirençli ırklar arasında olduğu söylenebilir. Saldırı sırasında panik olmayarak grubu dağıtmaması en belirgin özelliğidir.
Yetiştirilmesi ve Bakım: Beslenme, bakım ve belli bir disiplin oluşturulması önemlidir. Beslenmede karbonhidrat, protein ve yağ dengesini sağlayan karışık yem verilmesi, vitamin ve mineral takviyesi gerekir. Bir güvercin için günde 25-30 gr yem yeterlidir. Günde bir kez akşamları yem verilir. Yemden bir saat sonra da su verilir. Uçum için havanın açık ve rüzgârsız olduğu günler tercih edilir. Sabah 8-9 saatleri arası uygundur. Mayıs başı ve Eylül sonu uçum ayları olarak idealdir. (Y. İşçen, 2013)
