Taban Takla: Alt takla. 1. Taklacı oyun kuşunun oyuna geldiği (fişekleme), yere en alçak kaldığı mesafeden, oyununu başlatmak için attığı ilk takla. 2. Oyun kuşunun yere en yakın mesafeye gelip fışkırmaya (fişekleme) başlamasıdır. Genellikle açık alana sahip uçum yerlerinde görmek mümkündür. Bu oyun stilini becerebilen kuşa ‘tabanlı’ denilir.
Taç: Tepe, takke, takka. Kafayı enine bölen daire biçimindeki tüy yapılanması.
Tagrit Dönemi: Erkek Adana kuşun dişi kuşa ilgisinin en yoğun olduğu dönemdir ve bu dönemde uçumlar bu ırkın tanımlanan tüm özelliklerini sergilediği şekilde gerçekleşir.
Tahta Kuyruk: Düz kuyruk. Kuyruktaki tel sayısı 12- 16 arasında değişir.
Tahtalı: Bilimsel adı Columba Palumbus’tur. Boyu 40-42 cm, kanat açıklığı 70-80 cm, ağırlığı 400-800 gr. Güvercinlerin en iri olanı olarak bilinir. Boynun iki yanında ve kanatlarında beyaz bantlar vardır. Boyun kısmı yeşildir. Sert vuruşlar yaparak uçar. Yapraklı ve iğneli yapraklı ormanlarda, dağlık alanlarda yaşar. Yurdumuzda tüm ormanlık alanlarda bulunur. Yuvası ağaçlardır. Dişi kuş iki yumurta bırakır. Yavruları bir aylıkken uçar ve yemini toplayabilir. İki yaşında eşeysel olgunluğa ulaşır. Eş seçimleri sezonluktur.
Takka: Güvercinin başının arkasında yukarıya doğru kalkan tüy demeti. Tepe, takke de denir. Takkanın başın arkasında tam bir taç gibi olması muteberdir. Kimi yerlerde önde bulunan perçeme de takka denir. Arka takka, çift takka biçiminde kullanılır.
Takkalı: Başında yukarıya doğru kalkık tüy demeti olan güvercin.
Takla: Güvercinin önden arkaya, geriye doğru dönmesi.
Taklacı (İngilizce’de Asiatic Clap Tumbler, Turkish Tumbler, Crack Tumbler): Taklacı Oyuncu ırkı adından da anlaşılacağı gibi bir taklacı güvercin ırkıdır. Taklacı yurdun hemen her yerinde yetiştirilir. Takla genellikle Mardin, Şanlıurfa, Sivas, Ankara, Antalya, Diyarbakır, Malatya ve Konya vilayetlerinde daha çok yetiştirilir.
Taklambaç: Ağzı küçük, kalın ve çekkin, gözleri küçük, kafası yuvarlak, boyu topak, boynu uzun, rengi kara, ak, veya siyah-beyaz ala olan güvercin türü, Siyah-beyaz olanlarına renklerin vücut üzerindeki dağılışına göre çallı, ala, kara kafa, kara kuyruk alası, kara kuyruk taklambaç, karakafa, karakuyruk adları verilir. Düz kuyruktur. Kuyruktaki tel sayısı 12-16 orasında değişir. Kuyruktaki tel sayısı 12'yi geçerse makbul değildir. Taklambaç düz oynar, tek takla atar. Takla atmayanı da vardır. Arka takkeli
veya dabak olabilir. Çoğunlukla paçalıdır. Çok az olarak paçasızı da olabilir. Taklambaçla güllü arasındaki fark: Taklambacın göğsünde gülü yoktur. Taklambaç paçalıdır, güllü paçasızdır. Taklambacın gözü küçüktür, güllünün gözü büyüktür. Taklambaç oyuna girer, takla atar, güllü oyuna girmez, takla atmaz.
Taklaya Tutulmak: Fişekte çok fazla takla atması 50-100 takla.
Taklakçı: Taklacı.
Takla Tertibi: Takla oranı. Taklacı oyun kuşunun attığı taklaları yaptığı oyun (fışkırma) mesafesine orantılı bir şekilde yayması (ortalama 3-5 metre aralıklarla).
Tam Paça: Tüm bacağın ve ayağın uzun paça tüyü ile kapanmış olması.
Tarçınlı: Sırbistan'da ve eski Yugoslavya'da düz kırmızı kuşları tarif için kullanılan kelime.
Tartaç: Kısa gaga.
Tavan Takla: Fişeklemenin bitiş taklasıdır, bunla güvercin düz uçuşa geçer.
Tavuskuyruk: Kuyruğun açık yelpaze biçiminde ve vücuda dik olarak durmasıdır. Yaklaşık 30-40 telek olur. Kuyruk telekleri dantelli ya da düz olabilir. Her renk güvercinde bulunabilir.
Tavuskuyruk (İngilizce’de Fantail): Bu güvercin ırkı süs tipi ırktır ve gösteri amacıyla yetiştirilir. Yurdun genellikle hemen her bölgesinde yetiştirilir ve yetiştirildiği bölgeye göre Teskel, Tersgel, Hindi, Sepetkuyruk, Fenerkuyruk, Ganrık, Rakkas, Kırkkuyruk ve Hendavi adları ile tanınabilirler.
Tek Bıyık: Bir tarafında, ağızla göz arasında tüy dönmesi, tüyün ivinti halinde dönmesi bulunan güvercin.
Teke Düşmek: Oyun güvercinin grup uçuşundan sonra artık kendi başına uçma aşamasına gelmesi.
Tek Suvama: Güvercinin bir tarafının diğer tarafından daha benekli olması.
Tek Takkalı: Başının önünde ya da arkasında takka olan güvercin.
Tel: Kanatta ve kuyrukta bulunan büyük kalın tüy. Telek.
Telek: Kanat ve kuyrukta yer alan,uçmaya ve dönmeye yarayan büyük tüylere verilen addır.
Telek Düzmek: Kuşun tüy döneminde kanat teleklerini sırayla döküp çıkararak tamamlaması.
Telli: Kuyruğu elifli.
Telkuyruk: Dönücü tip güvercin ırkıdır. Kuyruk telek sayısı 14 adettir. Başlıca renk varyeteleri sarı, kızıl ve siyahtır. Nesli tükenme tehlikesi altında olan ırklardandır.
Temel Zidgara: Mustafa Temel tarafından yetiştirilen zidgara güvercinler. Mardinli türü güvercindir. Temel zidgaraların oyun yeteneği daha fazladır. Temel zidgaralar öbür zidgaralardan daha değerlidir. Temel zidgaralarda daha çok çatal kuyruk bulunur.
Tenya: İç parazit, bkz. Şerit solucan.
Tepe: 1. Kafanın üzerinde ters gelen tüylerden oluşan taç biçimindeki tüy biçimi. 2. Başın önünde bir tabak gibi açılmış tüy demeti, perçem. Çift tepe, arka tepe biçiminde kullanılır.
Tepeden Dönüş: Dönek güvercin için kullanılır. Döneğin yüksek mesafede oyuna girmesidir. Kuş bindirme tabir edilen dönüşle dikey olarak düşerken dönüşünü yapar. Diğer dönüş biçimi 'karşıdan dönüş' olarak tanımlanır.
Tepe Taklası: Baş Bağlama, Bağlama Taklası. Taklacı oyun kuşunun oyun (fışkırma, fişekleme) sonunda en üst noktada vurduğu son takla.
Terslemek: Kuşun takla atmaya çalışırken atamaması.
Tırnak: Ayak ucunda tutunmaya ve eşelemeye yarayan keratinli yuvarlak yapılı pençe.
Titrek: Tavuskuyruk (sepetkuyruk, fenerkuyruk vs.), Rostov gibi güvercinlerin boyunlarının titremesine verilen isim.
Tirid: Enseye binmek de denir. Yumurtlama öncesinde erkeğin dişisini gagalayarak koşturması. Dişi yuvaya girene kadar kovalamaca devam eder. Genelde 2-3 gün sürer.
Tohumsuz: Kısır. Erkeğin dişi ile çiftleşip yavru yapamaması.
Tokat: Güvercinin takla atması, uçarken geriye doğru dönmesi. Dönme aşağıdan yukarıya doğru olur. Taklambaç için tokat sözü pek kullanılmaz. Mardinli türü için kullanılır. Mardinli fişeklerken tokat yapar. En fazla tokat on kadardır.
Top Kuyruk: Kılıncına dolma ve açık ense güvercin. Selçuklu türünün özelliğidir. Kuyruk yukarıya kalkık ve üçgen biçimindedir, içi dolu olanına kılıncına dolma, içi açık olanına açık ense denir.
Topla Kuyruk: Selçuklu ile Mardinli arası kuyruk. Tam düz olmayan, Selçuklu gibi de kılıncına dolma ya da açık ense olmayıp Selçuklu ile Mardinli arası olan kuyruk. Pallarda ve kırışlarda olur.
Tor: File.
Tosulamak: Dişi güvercinin kanatlarını gerip şişirerek erkek güvercinin üzerine doğru yürümesi.
Toz: Kuyruküstünde (belde) olan farklı renk.
Tozluk: Güvercinin diz altında yer alan çok kısa tüyler, ayağın buradan aşağısında tüy yoktur. Bazen farklı bir renk tonunda olabilir.
Tozluklu: Bacağın tozluk içeren hali.
Töme: Kısa gaga.
Trabzon: Dönücü tip güvercin ırkı olarak bilinir. Kahverengi çizgili gri, siyah çizgili gri, gri çizgili koyu kahvrengi, saf siyah ve sarı renk varyeteleri bulunur. Nesli tükenme tehlikesi altında olan ırklardandır.
Trakya Makaracısı (İngilizce’de Thrace Roller): Makaracı tip güvercin ırkıdır.
Trakya, Türkiye’de ülkemizin Avrupa kıtası topraklarında kalan bölümü için kullanılan bir tanımlamadır. Bu bölgeye genel olarak Trakya bölgesi denilmektedir. Aslında Trakya tanımlaması eski Yunan’dan günümüze kadar gelen ve Balkanlardaki bir bölgeyi tanımlayan coğrafi bir terimdir. Bu tanımlamaya göre bugünkü Bulgaristan’ın güney kesimleri, Yunanistan’ın Tharaki yönetim bölgesi ve Türkiye’nin Avrupa’daki topraklarını içine alan bölgeye genel olarak Trakya denilmektedir. Trakya güvercinleri, bu bölgede yoğun olarak yetiştirildikleri için adını bu bölgemizden almış olan güvercinlerdir. Bu güvercinlere ülkemiz genelinde “Trakya Makaracısı” adı verilirken, Trakya bölgemizde daha çok, “Trakya Taklacısı”, “Rumeli Taklacısı”, “Rumeli Yerlisi”, “Trakya Yerlisi” ya da “Yerli” adı ile bilinirler. Dünyada ise “Thrace Roller” adı ile tanınmaktadırlar.
Kökeni: Trakya ırkının kökeni hakkında fazla bir bilgiye sahip değiliz. Ülkemizde uzun yıllardır yetiştirildiği bilinen bir ırk olmakla birlikte daha çok bölgesel bir yapı göstermektedir. Trakya bölgemiz dışında fazla görüldüklerini söyleyemeyiz. Irkın köken olarak diğer makaracı ırklarla akraba olma olasılığı fazladır. Dünyada “Oriental Roller” olarak bilinen ve köken olarak ülkemizden kaynaklanan makaracı ırk ile, Bulgar ve Arnavutluk kökenli makaracı ırklarla akraba olduğu düşünülmektedir. Vücut yapıları ve büyüklük olarak bu ırklara benzer olması böyle bir sonuca varılmasına neden olmaktadır.
Fiziksel Özellikleri: Vücut yapısı olarak orta büyüklükte kuşlardır. Gagaları orta büyüklükte olmalıdır. Gaganın kısa olması farklı melezlemelerin yaşandığının göstergesidir. Bu tür kuşlar kıymetli değillerdir. Boyunları fazla uzun değildir. Ayaklar biraz kısa ve dirsekten aşağısı paçasızdır. Dirsek aşağısındaki her tüy paça olarak kabul edilir ve kuşun ciddi şekilde değer yitirmesine neden olur. Kuyruk telek sayıları 14 ile 18 arasında değişebilir. Kanatlar kuyruk üzerinde taşınır. Bu taşınma şekli kuşun karakteristik özelliğidir. Bazı diğer makaracı ırklarda görülen kuyruğun kanat altında taşınma biçimi bu kuşlarda olmamalıdır. Eğer kanatlar farklı şekillerde taşınıyorsa, bu güvercinlerin saf kan olmadıkları sonucuna varabiliriz. Gaga renkleri kuşun rengi ne olursa olsun beyaz olmalıdır. Ancak gaga ucunda kuşun kendi renginde küçük bir koyuluk bulunabilir. Sadece mavi renklerde mor gaga rengine rastlanabilmektedir. Trakya güvercinlerinin rengi ne olursa olsun göz renkleri açık renktir. Sadece beyaz renk olanlar bu durumun istisnası olarak siyah göz rengine sahiptirler. Trakya güvercinleri tepeli ya da tepesiz olarak görülmektedirler. Bütün renklerinin tepeli ve tepesiz olanları bulunmaktadır. Bu güvercinlerde tepe kulaktan kulağa tabir edilen tarzda geniştir. Tepe ensenin altından başlar ve enseyi tam olarak sarmalar. Tepenin her iki ucunda “tepe gülü” adı verilen tarzda şekillenmeler makbul kabul edilmektedir.
Renk Çeşitleri: Trakya ırkında başlıca 5 çeşit renk görülmektedir. Bunlar beyaz, siyah, kırmızı, sarı ve mavidir. Yaygın olarak rastlanan renkleri beyaz ve kırmızıdır. Bu renklerin tümünün tepelisi ve tepesizleri de bulunmaktadır. Bu renklerin bölgedeki adlandırılışları şu şekildedir.
Beyaz: Bu güvercinlerin tüm vücutları beyazdır. İşaret taşımazlar. Beyazlarda güvercinin herhangi bir yerinde farklı renkte tüy bulunmamasına dikkat edilir. Gözleri siyah olur. Gaga beyazdır.
Kanarya (sarı): Bu güvercinler sarı renklidirler. Tüm vücutları sarıdır. İşaret taşımazlar. Vücutlarının herhangi bir yerinde beyaz tüy bulunmamasına dikkat edilir. Gözler açık renklidir. Gaga beyazdır.
Pal (Kırmızı): Bütün vücutları kırmızı (koyu kızıl) bir tondadır. İşaret taşımazlar. Vücutlarının herhangi bir yerinde beyaz tüy bulunmamasına dikkat edilir. Gözler açık renklidir. Gaga beyazdır.
Murakat (Siyah): Bütün vücutları siyahtır. İşaret taşımazlar. Vücutlarının herhangi bir yerinde beyaz tüy bulunmamasına dikkat edilir. Gözler açık renklidir. Gaga beyazdır.
Zavrak (Mavi): Bu güvercinler dumanlı mavi olarak adlandırabileceğimiz şekilde mavi-gri renkte olurlar. Bu kuşlarda işaret olarak adlandırdığımız kanat üzerinde iki sıra şerit bulunur. Bu renk çeşidinde mor renk gagaya da rastlanmaktadır. Daha az bulunan bir renk çeşididir. “Küllü” olarak da adlandırılmaktadır. Zavrakların bir de işaret olarak çakmaklıları vardır. Çakmaklı olanlarına “Tekir” adı verilir. Tekirler de kanatlar üzerinde iki sıra şerit yerine küçük siyah noktacıklardan oluşan pullu bir yapı vardır.
Trakya güvercinlerinde renkler kendi içinde eşleştirilmelidir. Yani kırmızı kırmızı ile, sarı sarı ile vb. Farklı renklerin birbiri ile eşleştirilmeleri sonucu çıkan yavrular yine ana ya da babanın renginde olmakla birlikte iyi yetiştiriciler tarafından tercih edilmezler. Ancak farklı renkler arasında yapılan eşleştirmelerde renklerden biri beyazsa, yavrular alacalı olmaktadır. Bu bakımdan özellikle beyazın beyaz ile eşleştirilmesine özen gösterilmeli, beyaz başka renklerle eşe atılmamalıdır.
Uçuş Şekilleri: Trakya güvercinlerinin ürkek yapılı ve ele gelmeyen bir tarzları vardır. Makaracı ırklarımıza özgü uçuş özelliklerinin tümüne sahiptirler. Her şeyden önce Trakya ırkı bir performans ırkıdır ve uçuş kuşudur. Performans ırklarında temel alınması gereken özellik uçuş özellikleri olmalıdır. Tabi ki renk vb özelliklere de dikkat edilmelidir, ama uçuştan taviz verilerek değil. Son yıllarda makaracı ırklarımızın tümünde karşılaştığımız kostümün ön plana çıkma ve uçuşun gerileme durumu ne yazık ki Trakya ırkımız için de geçerlidir. Balkanlar üzerinden ülkemize kuş girişi son yıllarda göçmenler aracılığı ile hızla artmıştır. Buradan getirilen kuşlar daha çok gösteri kuşlarıdır. Bu kuşlarla yapılan melezlemeler Trakya güvercinlerinin uçuş özelliklerini geriletmiştir. Bütün bu yaşananlara karşın Trakya güvercinleri, uzun ve yüksek uçan kuşlardır. İyi bir Trakya kuşundan 3–5 saat arası uçması beklenir. Bu güvercinler nokta yükseklikte uçmaları ile tanınırlar. Biraz da bu nedenle yerden yönetilebilmeleri kolay değildir. Yerden verilecek pırıltılara fazla reaksiyon göstermezler. Grup olarak uçan kuşlardır. 10–30 kuştan oluşan gruplar uçuş için idealdir. Ancak havada daha küçük gruplar halinde ayrılarak ya da tamamen bağımsız uçmayı tercih ettikleri görülmektedir. Bu güvercinlerin en önemli uçuş özellikleri makara yapmalarıdır. Trakya güvercinlerinden sık sık makara yapması yerine daha kaliteli makara yapması beklenmektedir. Peş peşe makaraya girme şekli uçuşa ayrı bir renk kattığı için tercih nedenidir.
Trakya Yerlisi: Filo uçucusu tipi güvercin ırklarındandır. Kuyruk telek sayısı 14-18 adettir. Saf beyaz, siyah, siyah çizgili mavi, kızıl ve nadiren sarı renk varyeteleri görülür. Trakya Yerlisi renklerine bağlı olarak, yerel olarak kullu, tekir ve kanarya isimleri ile de anılırlar. İyi bir Trakya Yerlisi ırkında uçuş performansı ve dış güzelliğin bir arada olması gerekir.
Trichomoniasis: Bkz. Pamukçuk.
Tutakçı: Satmak için yabancı bekleyen ve indiren kuşçu.
Tutuk: Felçli.
Tutuşmak: İki kuşçunun birbirlerinin kuşunu tutup geri vermemesi.
Tuzak: Daha çok yiğit güvercinleri yakalamak için kullanılan ve kafes biçiminde olup iple çekildiğinde kapağı kapanan düzen.
Tüleğe Girmek: Güvercinin Ağustos - Aralık döneminde eski tüylerini atıp yeni tüyler çıkarması.
Tülek: 1. Tüy değiştiren güvercin. 2. Güvercinin tüy değiştirmesi hali. Tüleyen güvercin.
Tüleme: Güvercinin sonbaharda eski tüylerini atıp yeni tüyler çıkarması.
Tülemek: Tüy değiştirmek.
Tünek: Güvercinlerin tünemesi için yapılmış bölüm, bölge.
Tüneme: Güvercinin ayakları üzerinde oturması.
Tüy: Vücutlarının çeşitli bölgelerinde bulunan tüylerin her birinin ayrı bir görevi vardır. Kuşun karnındaki tüylerle kanatlarındaki tüyler birbirinden farklı özelliklere sahiptirler. Büyük tüylerden oluşan kuyruk tüyleri dümen ve fren görevi görürler. Kanat tüyleri ise, kanat çırpma esnasında açılarak yüzeyi genişletip kaldırma kuvvetini arttırma yapısına sahiptirler. Kuşun kanadını aşağıya doğru çırpması esnasında tüyler birbirine yakın duruma gelerek, aralarından hava sızmasına engel olurlar. Kanatların yukarıya doğru kalkışı sırasında ise tüyler iyice açılıp aralarından havanın geçmesi için elverişli pozisyona gelirler. Kuşlar, uçabilme yeteneklerini koruyabilmek için belirli zamanlarda tüy dökerler. Yıpranmış veya yırtılmış olan tüyler görevlerini tam olarak yerine getiremedikleri için hızla yenilenmektedir.
Başlıca 3 Tip Tüy Vardır:
1. Pennae (Telekler, Uçma Tüyleri): Bu tüyler büyük ve uzun yapılıdırlar. Genelde vücutlarının dış kısmında bulunurlar. Özellikle kuyruk ve kanatlarda bulunan uçma tüyleri bu gruba girerler. Tüy gövdesinden dal ve dalcıklar çıkar, bunların ucunda da kancalar bulunur. Bu kancalar tüy yapısının bütünlüğünü sağlar, çeşitli renk ve desenler taşıyabilirler.
2. Plumae (Hav Tüyleri): Bu tüylerin gövdesinde kancalar bulunmaz, bu sebeple dik duramaz ve püskül gibi dağınık dururlar. Teleklerin arkalarında ve altında bulunurlar. Gri ve beyaz renktedirler. Isı yalıtımında görevlidirler, göğüs ve karın bölgelerinde bolca bulunurlar. Yavru kuşların vücudunda genelde hav tüyler bulunur.
3. Filoplumae (Kıl Tüyleri): Kısa bir kök kısımla ince ve uzun bir eksen kısmı taşırlar. Aya kısmı körelmiştir ve sert yapıdadırlar. Dağınık halde bulunurlar. Bazı türlerde ağız ve burun kenarında bulunan duyu tüyleri de bu tiptedir. Tavus kuşlarının tüyleri de bu gruba girerler.
Bunların dışında süs telek ve tüyleri, pudra tüyleri ve deve kuşlarında ki büyük tüyler gibi değişik tüyler de bulunmaktadır. Kuşlarda yaşa, mevsime, eşeye ve üreme dönemine göre değişik tüy çeşitleri görülebilmektedir.
Tüy Dönemi: Fizyolojik olarak kanat tüyleriyle başlar ve sonbahara kadar diğer küçük tüylerin değişimiyle sona erer.Küçük tüylerin değişimi görsel olarak izlenebilmektedir. Tüy değişimi sağlıklı bir güvercinde sorunsuz olarak başlar ve sona erer. Sorunlu bir tüy değişimi ise mutlaka bir hastalığın belirtisi olarak değerlendirilmelidir.
Tüyü Kirlenmek: Güvercinin sık sık ele alınmasından dolayı tüylerinin kirli olma hali.
Tüyünü Düzmek: 1. Güvercinin tüyden ilk çıkma hali.2. Güvercinin tüy mevsiminden çıkma hali.Tüy düzmek olarak da kullanılır.