Katal: Katal yüksek uçucu ırkındandır.
Katal eski Horasan bölgesinden gelen akıncı göçerler ile Anadolu’ya getirilmiştir. Katal ırkı yakın geçmişte Denizli Çal-Çivril bölgesi ve Çameli tarafında beslenmekteydi.
Özellikleri: Ortalama bir iriliğe sahiptir. Çift yağ bezesi olan tek ırktır. Tepelidir, tepesi parmak tepe ve sivri tepe biçimindedir. Kuyruk telek sayıları kesinlikle 12 olmalıdır. Ayakları paçasızıdır. Her rengi bulunur.
Uçuşları sırasında yükseklik seviyesini sürekli değiştirirler, yükselip alçalırlar. Hareketli bir uçumları vardır. Bu nedenle 2-3 saat gibi kısa bir sürede uçarlar.
Katal Güvercinleri ile Sırp Yüksek Uçucusunu yetiştiricisi Sinan Solaklar bir makalede dikkat çeken tüm yönleriyle değerlendirdi:
Katal güvercinlerinin ilk resimlerini gördüğümde Sırp Yüksek Uçucularına ne kadar benzediklerini görüp oldukça şaşırmıştım. Sırp Yüksek Uçucuları'nın ne şekilde ortaya çıktıklarını Sırp kaynaklarından öğrenmek için araştırdım. Kaynaklarda Sırp Yüksek Uçucularının Osmanlı'nın Kosova'yı fethinden sonra Türk ırkları ile bugün Guimpel (Turkiye'de Cinperi) adıyla anılan kuşların kırılmasıyla elde edildiği yazmaktadır. Bu saptamada doğruluk payının oldugu kesindir fakat işin içinde Sırp milliyetçiliği ve buna yönelik zorlama bir efsane yaratma çabası olduğunu düşünüyorum. Şöyle ki; Sırpların milattan öncesine dayandığını iddia ettikleri Guimpel ırkı güvercinlerle eşleştirilmiş olan Türk güvercin ırkı ile elde edilen Sırp Yüksek Uçucuları en az bizim kadar milliyetçi duygulara sahip olan Sırp'lar için tarihlerinin derinliğinden gelen bir milli simge ve gurur kaynağı olmuşlardır. İşin gerçekçi yanına gelince; bu tür üstün nitelikli bir ırkın üretilmesi cidden bir gurur kaynağıdır, bunun için hiç şüphe yok ki Sırplara bu konuda hakları verilmelidir.
İşin menkıbe tarafında ise bu ırkın Guimpellerle uzaktan yakından bir ilgisi olmadığını düşünüyorum. Bu ırkla tek benzerliği arka tepeli olmasıdır. Bu ırktan gelen yeni bir ırk olsa muhakkak Guimpellerin en önemli özelliği olan renk ve özellikle desenlerinin arada bir de olsa Sırp Yüksek Uçucularında gözükmesi gerekirdi. Oysa şimdiye kadar hiç kimsenin gördüğünü zannetmiyorum. İşte burada tarihe biraz göz attığımızda; Osmanlı'nın Balkanları fethi sırasında ve sonrasında buranın nüfus yapısını değiştirmek için Anadolu topraklarında kendi için problem yaratan ve Türklük duygusunu benliğinde en fazla hisseden (Türkçeyi ilk resmi dil ilan eden beylik Karamanlılardır) halk olan Karamanlıları bu topraklarda zorla iskan etmiştir. Bugün bile hemen hemen bütün Balkan Türkleri Konyalı veya Karamanlı olduklarını söylerler. Göç sırasında her zaman olduğu gibi kültürlerini ve onun bir parçası olan güvercinlerini de yanlarında götürmüşlerdir.
Katal güvercinlerinin bugün beslendiği yerlere bakılırsa Karaman Beyliği sınırları içinde ve kırsal alanda beslenen kuşlar olduğunu görürüz. Yugoslavya veya Sırbistana götürülen bu kuşlar yerel kültürde o kadar yer etmiştir ki hala bu kuşların renkleri Türkçedir (Mavi, Boz, Darcinli, Arap, Ala vs) ama daha da enteresanı ise arka tepe kuşlara ''Feslice'' denmesidir. Bildiğim kadarıyla Denizli yöresinde de bu tip kuşlara ''Fes Takkalı veya Fesli'' denilmektedir.
Katal ırkının hangi ırklarla kırılıp uzun uçmalarının sağlandığı ise ayrı bir araştırma konusudur, bildiğim kadarıyla Katallar ortalama 2-3 saat uçmaktadır, Sırp Yüksek Uçucularında ise bu süre 12-14 saat olabilmekte ve çok yükseğe çıkmalarına rağmen hep yuvanın üzerinde uçmaktadırlar. Soy takibi yapıldığında hiç tepesiz yavru vermemekte fakat zaman zaman kuyruğa oturan veya takla atan kuşlar çok nadirde olsa çıkmaktadır. Soyda çekinik takla veya makara geni olduğunu zannediyorum. Ayrıca SYU'lar zaman zaman kısa mesafeli dönme veya dolap benzeri hareketlerde yapmaktadırlar.
Kuyruk üstü yağ bezeleri tektir. Çift olan var mı diye araştırıyorum. Fiziki yapıları ise Katal ve arka tepe Dolapçılara benziyor. Benim tahminim Sırp Yüksek Uçucuların Katal ırkından uçum sürelerinin uzatılması suretiyle üretildiğidir. Hangi kuşla kırıldığı konusunda ise bir fikir yürütmek şu anda oldukça zor; yöresel bir ırk olan ve çok uzun uçabilen ''Ohrinski'' olabilir (Bu kuslar tepesizdir,ama tepeli elde etmek oldukça kolay bir yöntemdir). Ancak gerçek olan şudur ki Sırp Yüksek Uçucuların asıl kanı Guimpel'ler değil büyük ihtimalle Katallardır ve bu ırka kan girilerek elde edilmişlerdir.
İskender Damgacı
