İspir: Filo ırkı. İspir kelimesi Arapça’da av kuşu olarak yetiştirilen yırtıcı bir kuş türünü tanımlar. Bu kelime Türkçe’ye Arapça’dan girmiştir. Kuşun Ortadoğu’daki türlerinin kafa ve gaga biçiminin doğana (Falco Peregrinus) benzemesi bu adı almasına neden olmuştur. Bu ırk İngilizce olarak “Swift” adıyla bilinir. Swift, kırlangıç anlamındadır. Uçuş sırasında kuyrukları benzediği için bu adı almıştır. Almanya’da “Segler Tauben” adıyla bilinir. İspirin köken olarak Mısır kaynaklı olduğu düşünülür. Mısır’dan İngiltere’ye 1860 yılında götürüldüğü kayıtlıdır. Dünyada “Egyptian Swift” adı ile tanınan Mısır ispirinin çeşitli adlarla anılan birçok tipi bulunur. Dünya üzerinde Mısır’dan başka özellikle Suriye (Syrian Swift) ve Lübnan’da da (Gergati Swift) adıtla yetiştirilen çeşitleri bulunur. İspir, özellikle Güneydoğu bölgemizde yaygın olarak yetiştirilmekte ve filo uçucusu olarak karışımda kullanılmaktadır. Bölgede aranılan ve değer verilen bir ırktır. Türkiye’de yetiştirilen ispirlerin Ortadoğu’dakilere benzemiyor olması üzerinde durulması gereken bir konudur. Bu konuda en akla yakın varsayım bı ırkın flo ırklarımızla kırılmış olmasıdır. Bilindiği gibi ispirin filo ırkı olan Bağdadi ile kırılması sonucu “İspir Bağdadi” olarak bir alt ırkı ortaya çıkmıştır. Gümüşkuyruk ile de kırma yapıldığı bilinir. Benzer bir gelişim diğer filo ırklarıyla da yaşanmış olabilir. Ülkemizdeki ispir yetiştiricilerinin bu konuda bigi sahibi olmaması düşündürücüdür.

Türkiye’de yetiştirilen ispirlerin kendilerine özgü değişik bir formları vardır. Bu güvercinler uzun boyunları, uzun bacakları ve daha iri yapıları ile dikkati çekerler. Ülkemizdeki ispirler, Ortadoğu kökenli ispirlere göre daha uzun bir boyuna sahiptir. Geniş göğsü omuzdan itibaren geriye doğru gittikçe daralır ve uzar. Kuyruğu uzundur ve ucu yere değer. Bu yapıları ile ince uzun bir görünümleri vardır. Kafa biçimleri minyon olan Ortadoğu kökenli ispire göre bizdekiler daha iri ve yuvarlak hatlı bir biçimine sahiptir. Gözler alımlı, yuvarlak ve biraz iri yapılıdır. Göz çevresi halkası belirgin ve hafif kırmızı renklidir. Göz renkleri koyu portakal ya da kırmızı olabilir. Gaga orta boydur. Ortdoğu kökenli olanlarda gaga daha kısa olur. Mısır’daki tiplerinde gaga hafifçe aşağıya kıvrık gibi durur. Bu özelliğe sahip olanlarına “baykuş gaga” denilir. Ülkemizde bulunan tiplerinde gaga ve tırnaklar genellikle siyah renklidir. Açık renk olup da ucunda siyah lekesi bulunan gaga tiplerine de rastlanmaktadır. Gaga üzeri eti açık renk ve biraz belirgindir.

Renk Çeşitleri: Ortadoğu’da bulunan akrabalarında birçok renk tipine rastlanırken ülkemizde ispirler tek mavi renk ile sınırlıdır. Kuşa bakıldığında bu renk gri gibi algılanır. İspirlerde ilginç bir renk yapılanması vardır. Gri görünümlü rengin üç farklı tonunu bir kuşun üzerinde görmek mümkündür. Kafa, gaga altına kadar miğferli gibi daha koyu bir renk tonuna sahiptir. Boyun ise omuza kadar daha açık bir enk tonuna sahiptir. Bu açık ton göğüste düzügün bir kavis yapar. Bunun haricinde kuşun kalan bütün vücudu ise aynı rengin orta koyulukta bir tonu olur. Burada bahsttiğimiz renk geçişleri çok keskin değildir. Tonlar arasındaki geçişler yumuşaktır. Aynı kanat işlemeli ırklarda olduğu gibi ispirlerde de kanat işlemesi şeklinde desen mevcuttur. Ancak bu desenli yapı çok belirgin değildir.

Kanat ve kuyruk telekleri kuşun kendi renginde olur. Akkuyruk ve kırkanatlık bu güvercinlerde ciddi bir kusurdur. Bazı yetiştiricilerde açık gri (gümüşi) ve kırmızıya yakın tonlarda olanları görülse de bunlar yerli ispirlerlen biraz farklıdır ve yurtdışı ispirlerle kırılmış olma ihtimali düşünülebilir.

 

İspir Bağdadi: İspir Bağdadi, Suriye kökenli ispirlerle Bağdadi ırkın kırması olarak üretilmiştir. Bu güvercinin genel olarak vücut biçimi ispire göre biraz daha iridir. Ayrıca burun üzeri etli bölümdeki yoğunluk hemen dikkat çeker. Göz kenarları belirgin kırmızıdır. Renkleri ise daha açık tonda olur. Mavi haricinde sarı ve kırmızı renklerde de görülür. Filo uçucusu olarak aranılan bir güvercindir. Yetiştirilme geçmişleri oldukça eski olduğundan bölgede yerleşik bir yapı kazandığı söylenebilir. Genetik olarak verdiği yavruların sorunlu olmaması nedeniyle ayrı bir ırk olarak kabul edilebilir.